भारतीय संस्कृतीमध्ये प्रत्येक सणाला धार्मिक, सामाजिक आणि सांस्कृतिक महत्त्व आहे. त्यापैकी दसरा किंवा विजयादशमी हा विजय, शक्ती आणि सद्गुणांचा उत्सव मानला जातो.
भारतभर आणि विशेषतः महाराष्ट्रात दसरा मोठ्या भक्तिभावाने साजरा केला जातो. या दिवशी सत्याचा असत्यावर, आणि चांगुलपणाचा वाईटावर विजय झाला याची आठवण राखली जाते. म्हणूनच लोकांमध्ये नेहमी प्रश्न उभा राहतो – दसरा का साजरा केला जातो? आणि त्यामागील धार्मिक व ऐतिहासिक माहिती काय आहे? या ब्लॉगमध्ये आपण Dussehra In Marathi information सविस्तर जाणून घेऊ.
दसऱ्याचे महत्त्व
- दसरा हा उत्सव रावणाच्या दुष्टतेवर श्रीरामांच्या विजयाची आठवण आहे.
- देवी दुर्गेच्या महिषासुरावरील पराक्रमाची आठवणही लोक या दिवशी करतात.
- या दिवशी नवीन कार्याची सुरुवात करणे, शस्त्रपूजा करणे आणि सोने (आपट्याची पाने) वाटणे या परंपरा आहेत.
- महाराष्ट्रात आभूषणं, नवीन गाड्या किंवा व्यापारी पुस्तके या दिवशी पुजली जातात.
दसरा का साजरा केला जातो?
दसरा साजरा होण्यामागे अनेक कथा व आख्यायिका सांगितल्या जातात. भारतातील विविध प्रांतांमध्ये या कथा थोड्याशा वेगळ्या प्रकारे सांगितल्या जातात, पण त्यांच्या मुळात सत्याचा असत्यावर विजय आणि चांगुलपणाचा दुष्टतेवर विजय हेच तत्त्व आहे.
Dussehra in Marathi या संदर्भात अनेक लोक या सणामागील कथा समजून घेण्यासाठी उत्सुक असतात. त्यापैकी प्रसिद्ध कथा पुढीलप्रमाणे आहेत.
राम-रावण युद्ध कथा
रामायणातील प्रसंगानुसार, रावणाने सीतेचे अपहरण केले आणि तिला लंकेत नेऊन ठेवले. सीतेला सोडवण्यासाठी श्रीराम, लक्ष्मण व त्यांच्या साथीदारांनी रावणाविरुद्ध युद्ध पुकारले. हे युद्ध नऊ दिवस चालले.
प्रभू श्रीरामांनी आपले पराक्रम, धनुर्विद्या आणि भगवान शंकराची आराधना यांच्या साहाय्याने दहाव्या दिवशी रावणाचा वध केला. त्यामुळे या दिवसाला विजयादशमी म्हणतात. या कथेनुसार हा दिवस म्हणजे धर्माचा, सद्गुणांचा आणि कर्तव्यनिष्ठेचा विजय आहे.
महिषासुर मर्दिनी कथा
देवीच्या उपासकांमध्ये ही कथा अधिक प्रसिध्द आहे. महिषासुर नावाच्या असुराने मोठ्या तपश्चर्या करून देवतांकडून वरदान मिळवले होते. त्याच्या अभिमानामुळे त्याने त्रैलोक्य जिंकून सर्वांना त्रास देण्यास सुरुवात केली.
देवांना हा अत्याचार सहन झाला नाही आणि त्यांनी देवी दुर्गेला आवाहन केले. देवीने नऊ दिवस महिषासुराविरुद्ध प्रखर युद्ध केले. शेवटी दहाव्या दिवशी तिने महिषासुराचा वध केला. यामुळे हा दिवस महिषासुर मर्दिनी देवीचा विजयदिन म्हणून साजरा केला जातो.
शमी वृक्ष कथा
महाभारतातील कथेनुसार, पांडवांना जुगारामुळे १२ वर्षांचा वनवास व १ वर्षाचा अज्ञातवास भोगावा लागला. वनवासकाळ संपल्यानंतर त्यांनी आपली शस्त्रे एका शमी वृक्षाखाली लपवून ठेवली.
त्यानंतर दसऱ्याच्या दिवशी त्यांनी त्या शस्त्रांची पूजा करून परत युद्धाला प्रारंभ केला आणि विजय मिळवला. त्यामुळे शमी वृक्ष पूजनाची परंपरा आजही टिकून आहे. महाराष्ट्रात शमी वृक्षाची पाने सोन्यासारखी वाटली जातात आणि त्याला सौभाग्य व संपत्तीचे प्रतीक मानले जाते.
दसऱ्याच्या परंपरा
- शस्त्रपूजा: योद्धे आणि कारागीर आपली साधने या दिवशी पूजतात.
- सोने वाटप: आपट्याची पाने सोन्यासारखी वाटली जातात.
- घरोघर भेटीगाठी: लोक एकमेकांना “सोनं घ्या, सोनं द्या” असे म्हणून शुभेच्छा देतात.
- व्यापार प्रारंभ: व्यापारी वर्ग या दिवशी नवीन लेखाजोखा सुरू करतो.
- मुलांच्या अभ्यासाची सुरुवात: याला विद्यारंभ म्हणतात आणि शुभ मानले जाते.
दसऱ्याशी संबंधित धार्मिक प्रतीकं
दसरा हा सण फक्त विजयाचा आणि उत्सवाचा दिवस नसून त्यामागे अनेक धार्मिक प्रतीकं दडलेली आहेत. या प्रतीकांमुळे दसऱ्याचा सण अधिक अर्थपूर्ण आणि आध्यात्मिक बनतो.
| धार्मिक प्रतीक | त्याचा अर्थ |
| देवी दुर्गा | शक्ती, पराक्रम, स्त्रीशक्ती |
| शस्त्रपूजा | कार्यक्षमता, पराक्रम व शौर्य |
| आपट्याची पाने (सोनं) | संपत्ती आणि सौभाग्याचे प्रतीक |
| राम-रावण विजय | सत्याचा असत्यावर विजय |
दसऱ्याच्या ऐतिहासिक कथा
- छत्रपती शिवाजी महाराजांनी अनेक मोहिमा दसऱ्याला प्रारंभ केल्या होत्या. त्यामुळे हा दिवस पराक्रमाचे प्रतीक ठरला.
- मराठा साम्राज्यात या दिवशी शस्त्रांना विशेष महत्त्व दिले जात असे.
दसऱ्याचे सामाजिक महत्त्व
- समाजात बंधुभाव, मैत्री आणि एकात्मता वाढवणे.
- लोकांमध्ये स्नेह टिकवणे आणि एकत्र येऊन आनंद साजरा करणे.
- महिलांसाठी हळदीकुंकू समारंभ याच दिवशी आयोजित केले जातात.
अजून लेख वाचा
निष्कर्ष
Dussehra in Marathi म्हणजे विजयाचे पर्व, देवीच्या शक्तीचे प्रतिक आणि एकात्मतेचा उत्सव आहे. या दिवशी लोक एकमेकांशी स्नेह जपतात, सोने वाटतात, शस्त्रपूजा करतात आणि देवी-देवतांची उपासना करतात. म्हणूनच दसरा का साजरा केला जातो याचे थोडक्यात उत्तर म्हणजे – हा सण चांगुलपणाचा विजय, शक्तीचा सन्मान आणि समाजातील एकात्मतेची जपणूक करण्यासाठी साजरा केला जातो.
FAQs
दसरा का साजरा केला जातो?
दसरा सत्याचा असत्यावर विजय आणि देवी दुर्गेच्या पराक्रमाची आठवण म्हणून साजरा होतो.
विजयादशमीला कोणती पूजा केली जाते?
विजयादशमीला कोणती पूजा केली जाते?
महाराष्ट्रीयन परंपरेत सोनं वाटण्याचा अर्थ काय?
महाराष्ट्रीयन परंपरेत सोनं वाटण्याचा अर्थ काय?
पांडव आणि दसऱ्याचा काय संबंध आहे?
पांडव आणि दसऱ्याचा काय संबंध आहे?
दसरा कोणत्या महिन्यात साजरा केला जातो?
हा सण आश्विन महिन्यातील शुक्ल पक्षाच्या दशमीला साजरा होतो.
आधुनिक काळात दसरा कसा साजरा केला जातो?
आजच्या काळात शहरांमध्ये रावणदहन, सोने वाटणे, तसेच डिजिटल शुभेच्छा हे मुख्य प्रकार आहेत.
दसऱ्याचे धार्मिक नाव कोणते आहे?
दसरा याला विजयादशमी असे धार्मिक नाव आहे.