चंपा षष्ठी हा महाराष्ट्रातील अत्यंत पवित्र आणि श्रद्धेने साजरा केला जाणारा धार्मिक सण आहे. हा दिवस भगवान खंडोबा यांना समर्पित असून, तो धर्माचा अधर्मावर विजय दर्शवतो.
दरवर्षी मार्गशीर्ष महिन्याच्या शुक्ल पक्षातील षष्ठी तिथीला हा उत्सव साजरा केला जातो. या दिवशी भक्त खंडोबा देवतेची पूजा, उपवास आणि आरती करून आरोग्य, समृद्धी आणि शांतीची प्रार्थना करतात.
महाराष्ट्रातील जेजुरी, सासवड, आणि अहेर अशा ठिकाणी हा सण मोठ्या उत्साहात आणि भक्तिभावाने साजरा केला जातो.
या लेखात आपण सविस्तरपणे Champa Shashti in Marathi म्हणजेच चंपा षष्ठीविषयीची माहिती, त्याचे महत्त्व, पूजा-विधी, कथा आणि २०२५ सालचे मुहूर्त जाणून घेणार आहोत.
चंपा षष्ठी म्हणजे काय | Champa Shashti in Marathi
चंपा षष्ठी हा महाराष्ट्रातील खंडोबा भक्तांसाठी अतिशय पवित्र आणि श्रद्धेचा दिवस आहे. हा उत्सव दरवर्षी मार्गशीर्ष महिन्याच्या शुक्ल पक्षातील षष्ठी तिथीला साजरा केला जातो.
ही तिथी भगवान खंडोबा (शिवाचा अवतार) यांनी मल्ल आणि मणी या दोन राक्षसांचा वध करून धर्माचे रक्षण केल्याच्या विजयदिनाशी संबंधित आहे.
हा दिवस “चांगुलपणाचा वाईटावर विजय” म्हणून साजरा केला जातो आणि यामागे भक्ती, संयम, आणि निष्ठेचा संदेश आहे. महाराष्ट्रातील जेजुरी, अहेर, मळाशी, सासवड, आणि कर्नाटकमधील काही भागांत चंपा षष्ठी मोठ्या थाटामाटात साजरी केली जाते.
चंपा षष्ठी तिथी आणि मुहूर्त २०२५
२०२५ साली चंपा षष्ठी बुधवार, २६ नोव्हेंबर २०२५ रोजी साजरी केली जाणार आहे.
| सणाचे नाव | चंपा षष्ठी (Champa Shashti) |
| तारीख | बुधवार, २६ नोव्हेंबर २०२५ |
| षष्ठी तिथीची सुरुवात | २५ नोव्हेंबर २०२५ रोजी रात्री १०:५६ वाजता |
| षष्ठी तिथीची समाप्ती | २७ नोव्हेंबर २०२५ रोजी रात्री १२:०१ वाजता |
| मुख्य पूजा दिवस | २६ नोव्हेंबर २०२५ (बुधवार) |
| देवता | भगवान खंडोबा (शिवाचा अवतार) |
| स्थानिक प्रसिद्ध ठिकाण | जेजुरी, पुणे जिल्हा, महाराष्ट्र |
टीप: चंपा षष्ठीचे मुहूर्त आणि वेळ ही इंटरनेटवरील स्रोतांवर आधारित माहिती आहे. अचूक व अद्ययावत माहितीसाठी अधिकृत पंचांगाचा सल्ला घ्यावा.
चंपा षष्ठीचे धार्मिक महत्त्व
चंपा षष्ठीला हिंदू धर्मात विशेष स्थान आहे कारण हा दिवस भगवान खंडोबाने अधर्म आणि अन्यायावर विजय मिळविल्याचा दिवस म्हणून साजरा केला जातो.
या दिवशी व्रत ठेवणारे लोक आरोग्य, समृद्धी आणि कौटुंबिक सुखाची प्रार्थना करतात. शिवभक्तांच्या दृष्टीने ही तिथी “शुद्धीकरण” आणि “आध्यात्मिक पुनर्जन्म” दर्शवते.
चंपा षष्ठीचे प्रतीकात्मक अर्थ
| प्रतीक | अर्थ |
| खंडोबा विजय | धर्म आणि सत्याचा विजय |
| सहा दिवसांचे युद्ध | संयम, भक्ती आणि साधना यांचा कालखंड |
| षष्ठी तिथीचा दिवस | विजय आणि आनंदाचा क्षण |
| व्रत व उपवास | आत्मसंयम आणि शुद्धीचे प्रतीक |
चंपा षष्ठीची कथा | Champa Shashti Story in Marathi
पुराणानुसार, मल्ल आणि मणी नावाचे दोन राक्षस पृथ्वीवर मोठा उपद्रव माजवत होते. देवता त्यांच्या अत्याचाराने भयभीत होऊन भगवान शिवाकडे मदतीसाठी धावल्या. तेव्हा भगवान शिवांनी खंडोबा या रूपात अवतार घेतला.
खंडोबा आणि त्या राक्षसांमध्ये सहा दिवस प्रखर युद्ध झाले. या युद्धाच्या शेवटच्या दिवशी म्हणजेच षष्ठी तिथीला, खंडोबाने त्या राक्षसांचा पराभव केला. याच विजयदिनी “Champa Shashti” साजरी केली जाते.
ही कथा आपल्याला शिकवते की, भक्ती, संयम आणि सत्य यांच्या जोरावर दुष्टतेचा पराभव शक्य आहे.
चंपा षष्ठी पूजा विधी
या दिवशी सकाळपासून संध्याकाळपर्यंत खंडोबा देवतेची पूजा, उपवास आणि आरती केली जाते.
खाली पूजा-विधीचे वर्णन दिले आहे:
पूजा-विधी
- स्नान आणि शुचिर्भूतता: सकाळी लवकर स्नान करून स्वच्छ वस्त्र धारण करा.
- पूजास्थान सजावट: घरातील देवघर किंवा मंदिरात फुलांनी आणि दिव्यांनी सजावट करा.
- खंडोबा मूर्ती प्रतिष्ठा: खंडोबा देवतेची मूर्ती किंवा चित्र समोर ठेवा.
- कलश स्थापना: कलशात शुद्ध पाणी, आम्रपत्र आणि नारळ ठेवा.
- दीप-धूप-नैवेद्य: दीप प्रज्वलित करा, धूप, फुले, बेलपान, नैवेद्य अर्पण करा.
- मंत्र जप: “ॐ खंडोबा नमः” किंवा “ॐ कार्तिकेयाय नमः” यांचा जप करा.
- आरती आणि प्रार्थना: खंडोबा आरती म्हणा, प्रार्थना करून व्रत पूर्ण करा.
- दान-धर्म: गरजू व्यक्तींना अन्न, वस्त्र किंवा दान द्या.
या दिवशी उपवास ठेवणे किंवा एकवेळ साधा सात्त्विक आहार घेणे शुभ मानले जाते.
महाराष्ट्रातील चंपा षष्ठी साजरी करण्याची पद्धत
महाराष्ट्रात चंपा षष्ठी मोठ्या उत्साहात साजरी केली जाते. विशेषतः जेजुरी (पुणे जिल्हा) येथे लाखो भाविकांची गर्दी होते. मंदिरात “भोंगे, दिंड्या, भक्तिगीते, भंडारे” यांचे आयोजन केले जाते. जेजुरीचे खंडोबा मंदिर “सोन्याचा किल्ला” म्हणून प्रसिद्ध आहे, कारण तिथे हळदीचा पिवळा रंग सर्वत्र दिसतो.
व्रताचे नियम
व्रतधारकाने काही नियमांचे पालन केल्यास व्रत अधिक प्रभावी मानले जाते.
- व्रत दरम्यान सात्त्विक आहार घ्यावा.
- मांस, मद्य, कांदा-लसूण टाळावा.
- खोटे बोलणे, राग, हिंसा टाळावी.
- संध्याकाळी आरती व प्रार्थना करावी.
- देवाला फळे, फुले, हळद-कुंकू अर्पण करावे.
- व्रतानंतर गरिबांना दान देणे अत्यंत पुण्यकारक.
चंपा षष्ठीचे फायदे आणि श्रद्धा
- आरोग्य लाभ: खंडोबाची कृपा लाभल्याने रोग-बाधा दूर होते.
- कौटुंबिक सुख: घरात आनंद, प्रेम, आणि ऐक्य वाढते.
- विजयप्राप्ती: कार्यक्षेत्रात यश मिळते.
- आध्यात्मिक शांती: मनातील नकारात्मकता दूर होते.
- आयुष्यभर संरक्षण: देवतेचे आशीर्वाद सर्व संकटांपासून रक्षण करतात.
चंपा षष्ठी आणि स्कंद षष्ठी यातील फरक
अनेकांना प्रश्न पडतो की “Champa Shashti” आणि “स्कंद षष्ठी” हे एकच आहेत का?
| घटक | चंपा षष्ठी | स्कंद षष्ठी |
| मुख्य देवता | खंडोबा (शिवाचा अवतार) | कार्तिकेय (शिवपुत्र) |
| प्रदेश | महाराष्ट्र, कर्नाटक | दक्षिण भारत, तामिळनाडू |
| मुख्य केंद्र | जेजुरी मंदिर | पलनी, मुरुगन मंदिरे |
| उद्देश | मल्ल-मणी राक्षसांवर विजय | तारकासुरावर विजय |
| साजरा करण्याचा कालावधी | सहा दिवस | सहा दिवस |
| सामान्य भावना | धर्माचा विजय, भक्ती आणि संयम | शक्ती आणि धैर्याचा विजय |
चंपा षष्ठीला घरी पूजा कशी करावी?
जर मंदिरात जाणे शक्य नसेल, तरीही घरी साध्या पद्धतीने पूजा करता येते:
- देवघर स्वच्छ करून खंडोबा देवतेचे चित्र ठेवा.
- दीप लावून आरती करा आणि मंत्र जपा.
- फळांचा नैवेद्य अर्पण करा.
- भक्तिगीते म्हणा किंवा कुटुंबासोबत खंडोबा आरती म्हणा.
- दिवसभर संयम पाळा आणि साधा आहार घ्या.
ही साधी पूजा श्रद्धेने केल्यास तिचे फळ मंदिरातील मोठ्या पूजेइतकेच प्रभावी मानले जाते.
निष्कर्ष
चंपा षष्ठी हा फक्त एक सण नाही, तर भक्ती, संयम, आणि विजयाचा प्रतीकात्मक उत्सव आहे. या दिवशी “चांगुलपणाने वाईटावर विजय मिळवता येतो” हा संदेश समाजाला दिला जातो.
२०२५ मध्ये “Champa Shashti in Marathi” म्हणजेच चंपा षष्ठी २६ नोव्हेंबर रोजी साजरी होईल. या दिवशी श्रद्धेने पूजा करून, देवतेचे नामस्मरण केल्याने जीवनात आरोग्य, शांती आणि यश प्राप्त होते.
FAQ
चंपा षष्ठी २०२५ मध्ये कधी आहे?
२०२५ साली चंपा षष्ठी २६ नोव्हेंबर २०२५, बुधवार रोजी साजरी केली जाईल.
चंपा षष्ठी कोणत्या देवतेला समर्पित आहे?
हा सण भगवान खंडोबा (शिवाचा अवतार) यांना समर्पित आहे, ज्यांनी मल्ल आणि मणी या राक्षसांचा वध केला होता.
या दिवशी काय करावे?
या दिवशी स्नान करून खंडोबा देवतेची पूजा, आरती, उपवास आणि दान करणे शुभ मानले जाते.
चंपा षष्ठीचा धार्मिक अर्थ काय आहे?
हा दिवस चांगुलपणाचा वाईटावर विजय दर्शवतो आणि भक्ती, संयम व सत्य यांचा संदेश देतो.
चंपा षष्ठी किती दिवस साजरी केली जाते?
हा उत्सव सहा दिवस चालतो आणि सहाव्या दिवशी म्हणजेच षष्ठी तिथीला मुख्य पूजा केली जाते.
या दिवशी कोणते अन्न खावे?
भक्त साधा सात्त्विक आहार घेतात. मांस, मद्य, कांदा-लसूण यांचा त्याग केला जातो.
चंपा षष्ठी कुठे सर्वाधिक साजरी केली जाते?
महाराष्ट्रातील जेजुरी येथे चंपा षष्ठी सर्वात मोठ्या थाटामाटात आणि भक्तिभावाने साजरी केली जाते.